W poprzedniej notce przedstawilem w ogolnym zarysie terytoria, oprocz Chin, bedace koloniami brytyjskimi i holenderskimi, lub jak w przypadku Filipin, obszarami objetymi protekcja Stanow Zjednoczonych (co prawie na jedno wychodzilo). Strategia japońskiej wojny morskiej, dzięki której zagarnęli oni w 1942 roku wyspy na południowym Pacyfiku, Singapur, Hongkong , Birme i Filipiny, podobnie jak niemiecka wojna błyskawiczna, która ujarzmiła Europę, miała na celu zapewnienie Japończykom panowania nad bogatymi zasobami i wielomilionową ludnością Azji. Pięćset milionów ludności na Dalekim Wschodzie, łatwiejsze do eksploatacji niż uświadomione politycznie narody hitlerowskiej Europy, przedstawiały siłę roboczą, przy użyciu której Japończycy mogli zapanowac nad tą częścią świata. Na Malajach i w Holenderskich Indiach Wschodnich Japonia uzyskałaby nie tylko całą potrzebną im ropę naftową, lecz również 80% światowej produkcji kauczuku i 65% cyny.
Rozpoczęcie przez Japonię wojny ze Stanami Zjednoczonymi oraz Wielką Brytanią nie było w tym czasie pozbawione logiki. Lata 1941 i 1942 zapowiadały się dla państw Osi pomyślnie. Wielka Brytania toczyła w tym czasie walkę o życie na Bliskim Wschodzie, Związek Radziecki z trudem wstrzymywał napór niemieckiej inwazji; Stany Zjednoczone natomiast, nieprzygotowane do wojny na dwa fronty, czyniły rozpaczliwe wysiłki, by przyjść z pomocą Wielkiej Brytanii i ZSRR w formie dostaw Lend Lease. Akcja przeprowadzana w odpowiednim czasie, gdy inne mocarstwa miały ręce związane ofensywami hitlerowskich Niemiec, była niezbędnym warunkiem powodzenia Japonii w opanowaniu Azji. Przy tak korzystnym przebiegu wydarzeń, Japonia rozpoczęła ofensywę „promienistą” ze swoich baz na Formozie, w Indochinach francuskich i na wyspach Pacyfiku, uderzając w równoczesnych atakach na wszystkie strony świata, Pearl Harbor, Midway, Wake, Guam, Filipiny, Hongkong, Malaje i Singapur. Pierwszym obiektem ataku stała się amerykańska baza morska w Pearl Harbour (co mamy powiedzmy odfajkowane, jako zdarzenie opisane w jednej z poprzednich notek), gdyż celem Japonii stało się zneutralizowanie amerykańskiej floty Pacyfiku. Po chwilowym rozbiciu swej floty Stany Zjednoczone zmuszone były prowadzić przez cały rok walkę defensywną, dopóki społeczeństwo i przemysł amerykański nie zostały w wystarczającym stopniu zmobilizowane do walki. W tym czasie wszystkie azjatyckie centra bogactw naturalnych zostały odcięte..
Jednak samo zmobilizowanie spoleczenstwa amerykanskiego szokiem i urazeniem dumy narodowej po ataku na Pearl Harbour bylo niewystarczajace i wymagalo rowniez pewnych ukierunkowan zewnetrznych..
Oczywiscie, z perspektywy czasu widac cynizm Roosevelta i Churchilla, ale w tamtym czasie to byly konkrety polityczne i gwarancje gospodarcze. Chodzi oczywiscie o podpisanie « Karty Atlantyckiej » i umowy « Lend Lease Act »..
Karta Atlantycka (ang. Atlantic Charter), to ośmiopunktowa deklaracja podpisana 14 sierpnia 1941 roku przez Winstona Churchilla i Franklina Delano Roosevelta na pokładzie okrętu HMS Prince of Wales, kotwiczącego u wybrzeży Nowej Funlandii na Oceanie Atlantyckim (stąd nazwa). Określała cele polityki Wielkiej Brytanii i USA w okresie II wojny światowej i po jej zakończeniu oraz zasady powojennych stosunków międzynarodowych.
W karcie Atlantyckiej prezydent Stanów Zjednoczonych i premier Wielkiej Brytanii ustanowili "pewne wspólne zasady w polityce państwowej" swych krajów, "na których opierają nadzieje na lepszą przyszłość dla całego świata". Zasad tych było osiem:
sygnatariusze nie dążą do zysków terytorialnych lub jakichkolwiek innych;
sygnatariusze nie życzą sobie zmian terytorialnych, które nie zgadzałyby się z wolno wypowiedzianymi życzeniami narodów, których te zmiany dotyczą;
sygnatariusze uznają prawo wszystkich narodów do wyboru formy własnego rządu; pragną przywrócenia niepodległości i niezależnych rządów w tych wszystkich państwach, które zostały pozbawione swej niepodległości;
sygnatariusze będą się starali o to, aby wszystkie państwa, wielkie i małe, zwycięskie czy zwyciężone, miały dostęp na równych zasadach do światowego handlu i surowców, niezbędnych dla ich rozwoju ekonomicznego;
sygnatariusze dążą do ustalenia jak najdalej idącej współpracy pomiędzy wszystkimi narodami na polu gospodarczym, by zapewnić wszystkim polepszenie warunków pracy, rozwój ekonomiczny oraz dobre warunki społeczne;
sygnatariusze chcieliby, po ostatecznym pokonaniu tyranii hitlerowskiej, widzieć taki pokój, który by zapewnił wszystkim narodom warunki bezpiecznego życia wewnątrz swoich granic i dawał pewność, że wszyscy mieszkańcy wszystkich krajów będą mogli prowadzić życie wolne od lęku i nędzy;
na zasadzie takiego pokoju, morza i oceany będą otwarte dla wszystkich;
sygnatariusze wierzą, że wszystkie narody świata, zarówno ze względów praktycznych, jak i zasad moralnych, będą się musiały zgodzić na wyrzeczenie się metody przemocy.
Piekne, prawda? Ale to taki polityczny “kit”, piekne pustoslowie, tym straszniejsze, ze uwierzyly w to cale narody
I za to szli zolnierze w boj,
I za to gineli..
Deklarację podpisali premier Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej Winston Churchill oraz prezydent Stanów Zjednoczonych z ramienia Partii Demokratycznej Franklin Delano Roosevelt. Za jej najważniejsze cele uznano prawo wszystkich narodów do posiadania własnych rządów i własnego niepodległego państwa, do rozwoju gospodarczego i życia w pokoju po pokonaniu tyranii faszystowskiej. Zdecydowanie eksponowała zasadę pokojowego rozstrzygania sporów międzynarodowych, zgodnie z zasadami sprawiedliwości i prawa międzynarodowego, wyrażała nadzieję na ustanowienie po ostatecznym zniszczeniu tyranii nazistowskiej trwałego pokoju, wspominała o potrzebie zaprowadzenia w przyszłości stałego systemu bezpieczeństwa na szerszą skalę oraz o potrzebie zmniejszenia zbrojeń.
24 września 1941 roku na konferencji międzynarodowej w Londynie podpisana przez członków koalicji antyhitlerowskiej, m.in. ZSRS, Australię, emigracyjne rządy Polski, Francji, Belgii, Czechosłowacji, Luksemburga, Holandii, Norwegii, Grecji, Jugosławii oraz przez dominia Indie Brytyjskie, Kanadę, Związek Południowej Afryki.
Do Karty odwoływała się Deklaracja Narodów Zjednoczonych. Niektóre zapisy Karty (pierwszy, drugi, trzeci, czwarty i ósmy) nigdy nie zostały przez sprzymierzonych zrealizowane. Sygnatariuszem, który dążył do ekspansji zarówno terytorialnej jak i polityczno-gospodarczej był Związek Sowiecki. Zmiany terytorialne, które zaszły bez zgody państwa, którego dotyczyły to cesje terytorialne Finlandii, Polski, Rumunii, Czechosłowacji i Japonii na rzecz Związku Sowieckiego, a także Niemiec na rzecz Polski i ZSRS. Punkt czwarty został pogwałcony w przypadku nieprzywrócenia niepodległości Estonii, Łotwy, Litwy, a także wszystkich państw, które stały się radzieckimi satelitami. Nie nastąpiło po wojnie deklarowane rozbrojenie, bądź ograniczenie zbrojeń. Doszło też do licznych interwencji zbrojnych zarówno USA jak i Związku Sowieckiego.
Brytyjczycy nie tylko nas zdradzili w ’39, ale byc moze i wtedy (podpisujac)..
Popatrzylem sobie w pamietniki Sir Winstona, obejmujace odpowiedni okres, to byla kalkulacja, tym straszniejsza, ze znal osobiscie Stalina i choc kompletnie mu nie ufal, bah! Pofatygowal sie do Moskwy (troche pozniej co prawda) i pil z nim wodke na Kremlu (w 1943), a wczesniej (po ataku Niemiec na Związek Sowiecki Churchill powiedział w Parlamencie, że „gdyby Hitler najechał piekło, udzieliłbym w Izbie Gmin najlepszych rekomendacji Lucyferowi”), mysle ze dotyczy to rowniez obietnic.
“nikt wam tyle nie da, co ja naobiecuje”
Ale to historia na inny serial..
Lend-Lease Act (ang. umowa pożyczki-dzierżawy), to ustawa federalna z 11 marca 1941, zezwalająca prezydentowi Stanów Zjednoczonych „sprzedawać, przenosić własność, wymieniać, wydzierżawiać, pożyczać i w jakikolwiek inny sposób udostępniać innym rządom dowolne produkty ze sfery obronności”.
W czasie I wojny światowej Wielka Brytania zaciągała w Stanach Zjednoczonych kredyty na prowadzenie wojny, których część nigdy nie została spłacona. 4 listopada 1939 został podpisany akt Cash and carry, który był częścią zrewidowanych ustaw o neutralności Stanów Zjednoczonych z lat 30. XX wieku. W latach 1935-1937 Stany Zjednoczone proklamowały swą bezstronność wobec konfliktów międzynarodowych. Po wybuchu II wojny światowej akt cash and carry pozwalał państwom prowadzącym wojnę na zakup amerykańskiej broni oraz amunicji za gotówkę i transportowanie jej na własnych statkach. Wkrótce jednak Wielkiej Brytanii zaczęło brakować gotówki..
Wartość przekazanych dóbr miała nie przekraczać 1,3 mld USD. Prezydent Franklin Delano Roosevelt zaaprobował 30 października 1941 pomoc dla Wielkiej Brytanii w wysokości miliarda dolarów.
Lend-lease był ważnym czynnikiem w zwycięstwie aliantów w II wojnie światowej, zwłaszcza w pierwszym okresie, gdy Stany Zjednoczone nie były jeszcze bezpośrednio zaangażowane w działania zbrojne. Chociaż atak na Pearl Harbor wciągnął USA do wojny, rekrutacja, wyszkolenie i wyekwipowanie sił amerykańskich nie mogło się odbyć z dnia na dzień – przez cały 1942 i część 1943 główny ciężar walki spoczywał na pozostałych państwach koalicji, głównie ZSRS (i jest to prawda w tym calym morzu nieprawdy). W skład dostaw wchodziły głównie: czołgi, artyleria, samoloty, ciężarówki, samochody terenowe, sprzęt desantowy. Dostawy te z początku małe (w 1940: 600 000 karabinów, 800 dział i moździerzy dla Brytyjczyków), z biegiem czasu były coraz większe.
Większość dostaw w ramach Lend-Lease Act otrzymała Wielka Brytania (3/5 dostaw), ZSRS (1/5 dostaw), pozostałą 1/5 przyznano innym krajom walczącym z hitlerowskimi Niemcami.
Według aktualnych szacunków historyków (rosyjskich, takze niezbyt to wiarygodne dane), w ramach pomocy ZSRS otrzymał 427 tys. samochodów, 22 tys. samolotów, 13 tys. czołgów, 9 tys. traktorów, 2 tys. lokomotyw, 11 tys. wagonów, 3 mln t benzyny lotniczej, 350 tys. t materiałów wybuchowych, 15 mln par butów, 70 mln m2 tkanin ubraniowych, 4 mln opon oraz 200 tys. km drutu telefonicznego.
Dla porównania w czasie wojny (od II półrocza 1941) produkcja własna ZSRS wyniosła ok. 265,6 tys. samochodów. Produkcja parowozów wynosiła: w 1940 r. – 914 szt., w 1941 r. – 708 szt., w 1942 r, – 9 szt., w 1943 r. – 43 szt., w 1944 r. – 32 szt., w 1945 r, – 8 szt. Produkcja wagonów towarowych w latach 1942-1945 wyniosła 1087 szt..
Dużą pomoc w ramach programu Lend-Lease otrzymały także Chiny. Ze względu na trudności transportowe (dzielący je z USA Ocean Spokojny i panowanie Japończyków na morzu), była to przede wszystkim pomoc pieniężna, tak jak 50 mln dolarów pożyczki w 1942, lecz także dostawy sprzętu, które przerzucano drogą birmańską i samolotami transportowymi lecącymi nad Himalajami, w ramach jednego z pierwszych w historii mostów powietrznych. Oprócz ZSRS, Wielkiej Brytanii i Chin, program Lead-Lease objął również Wolną Francję, wszystkie dominia brytyjskie, a także pośrednio Polskę (sprzęt wysłany do ZSRS był przekazywany podobno polskim jednostkom na froncie wschodnim, takim jak 1 i 2 Armia Wojska Polskiego).
Całkowita wartość dostaw wyniosła 49 mld USD.
Nawet po pełnym zaangażowaniu militarnym USA w Europie i na Pacyfiku pomoc w ramach Lend-Lease była kontynuowana, zapewniając wyposażenie, w tym transportowe Douglas DC-3, co uzupełniało własny wysiłek krajów sojuszniczych w zakresie zaopatrzenia.
Bo wojna, czy pokoj wymaga i obietnic, i kasy..
